مفصل شانه که یکی از مفاصل بسیارمتحرک وفعال بدن است و به همین اندازه متمایل به بیجاشدن میباشد. مفصل شانه توسط استخوان ، عضله و غضروف استحکام یافته است. چون استخوان این ساختمان یک شکل ساکت مانند با حفره خفیف میباشد بنآ تمام این ترکیبات درساختمان مفصل شانه طوری باید عمل کنند تا از بیجاشدن جلوگیری گردد. بیجا شدن مفصل شانه به سه مسیر اتفاق میافتد یعنی مسیر پیشرو، مسیر تحتانی و مسیرعقبی. درمسیر پیشرو قسمت فوقانی استخوان هیومورس یا استخوان طویل ازساکت به طرف مقابل بیجا میشود. این نوع بیجاشدگی طوری اتفاق میافتد که هرگاه دست شخص بالاتر از سر او باشد وتا اندازه مجروح هم باشد با اندک قوه بیشتر دست به سمت فوقانی حرکت کرده و آن ناحیه فوقانی استخوان طویل به طرف پیشرو خارج میگردد. زمانی که مفصل شانه به طرف مقابل بیجا میشود ساختمان غضروفی که این مفصل را در ساحه مستحکم ساخته پاره میشود و همچنان استخوان متاثرشده درساحه نیز پاره گی نشان میدهد. هرگاه شخص مصاب بیجاشدگی مفصل شانه میگردد تقریبآ در شصت درصدازواقعات چانس مصابیت دوباره به جراحت های شانه مخصوصآ بیجاشدگی آن موجود است. البته تکرار این حالت ارتباط به سن وسال وحدواندازه فعالیت های فزیکی نیز میگیرد. فیزیوتراپی میتواند دربهبود بیجاشدگی شانه کمک کند اما نمیتواند چانس مصابیت به بیجاشدگی شانه را کاهش بدهد. تکرار بیجاشدگی مفصل شانه باعث یکتعداد ازحادثات دیگرازقبیل غرق شدن درآب، افزایش چانس مصابیت به مرض اوستیوآرتریت وبلاخره کاهش چانس موفقیت درعمل جراحی بیجاشدگی مفصل شانه میگردد. درجریان واقعه بیجاشدگی مفصل شانه به اوعیه خون مخصوصآ شریان آگزیلری نیزصدمه میرسد. اما وقوع این نوع صدمه به اوعیه دردو درصد از واقعات میباشد. صدمه به رشته عصبی اگزیلری درده تا چهل درصد ازواقعات اتفاق میافتد. این رشته عصبی دراطراف قسمت فوقانی استخوان هیومورس قرا رداشته وعضله بسیار بااهمیت دلتویید را که مفصل شانه را پوشانیده تعصیب میکند. اکثر مصابین بیجاشدگی مفصل شانه که رشته عصبی اگزیلری شان صدمه دیده باشد این صدمه رشته عصبی با بجاکردن مفصل شانه و تداوی آن به زودی روبه بهبود میگذارد. در بعضی حالات شاخه عصبی براکیال که از ساحه گردن شروع شده و بازوهارا تعصیب میکنند در اثربیجاشدگی مفصل شانه تخریب میگردند اما به صورت عموم بهبودی آن به سرعت صورت میگیرد. در بعضی واقعات شکستگی استخوان درساحه نیزبه وقوع میپیوندد که ضرورت به ترمیم توسط عمل جراحی میافتد. بیجاشدگی مفصل به طرف عقبی: در این حالت قسمت فوقانی استخوان هیومورس به طرف عقب بیجا میشود که دوتا چهاردرصداز وقایع بیجاشدگی را دربرمیگیرد وبیجاشدگی به طرف تحتانی در حالتی است که قسمت فوقانی استخوان هیومورس درساحه پایینترازساکت استخوان اسکپولا ( یا بیلک شانه) قرارمیگیرد. این حالت کمترازیک درصد از واقعات بیجاشدگی را تشکیل میدهد.
عوامل مساعد کننده وانکشاف حالت
عوامل مساعد کننده شامل : جنسیت که تقریبآ دراضافه تراز هفتاد درصد ازواقعات نزد مردها اتفاق میافتد. واز نگاه سن وسال اکثرواقعات در سنین پانزده سالگی تا بیست ونو سالگی اتفاق میافتند. طرزپیدایش بیجا شدگی: اضافه ترازنودوپنج درصدازواقعات بیجاشد گی نوع به طرف پیشرودرنتیجه افتیدن و جراحت های ساحوی بوجودمیآید. ازنظراینکه بیجاشدگی مفصل شانه در کجا اتفاق میافتد میتوان گفت که بیشتراز چهل وهفت درصد ازواقعات در خانه اتفاق میافتد و سی وچهاردرصد در ساحه کار ویا باشگاه های ورزشی اتفاق میافتند. ضعیف بودن عضلات شانه، سطحی بودن ساکت مفصل شانه و مهمترازهمه بیجاشدگی قبلی مفصل شانه خطرمصابیت به بیجا شدگی مفصل را افزایش میدهند. انکشاف مرض تحت عنوان دوگروپ مطالعه میگردد: گروپ اول افراد جوان که بیجاشدگی مفصل شانه درنتیجه ورزش های رزمی و جراحت ها بوجود میآید وچانس مصابیت دوباره نزدشان زیاد است، گروپ دوم اشخاص مسن که نزد شان تعداد واقعات کمتراتفاق افتاده وهمچنان چانس یا خطرمصابیت دوباره نزدشان کمتر به وقوع میپیوندد. بیجاشدگی مفصل شانه سبب میشودتا درمفصل شانه یک نوع ضعف وناتوانی بوجود آید و مفصل را مساعد به بیجاشدگی دوباره سازد. تقریبآ یک برسه مصابین مساعد به انکشاف آرتریت یا التهاب مفصل شانه به صورت دوامدارمیباشند.
اعراض بیجاشدگی مفصل شانه
بیجا شدگی مفصل شانه همراه با درد ، غیرطبیعی بودن شکل مفصل شانه وعدم توانایی حرکت دادن آن میباشد. هرگاه بیجاشدگی سبب تخریب رشته عصبی و اوعیه خون شده باشد شخص مصاب ممکن اعراض مانند بی حسی و سرد بودن دست وشانه را نشان بدهد. طبعآ شخص مصاب ازغیر طبیعی شدن شکل ساحه مفصل شانه آگاه میگردد و درعین زمان داکتر معالج باید علت بوجود آمدن بیجاشدگی را که ممکن در نتیجه فعالیت بیش ازحد و مکرر مفصل مثلآ در جریان ورزش ، ویا مصاب شدن به بیجاشدگی مفصل شانه که بسیارفعال است وبه شکل ارثی میتواند بووجودآید را شناسایی نماید. درد ممکن درنتیجه تغیرموقعیت شانه افزایش ویا کاهش یابد. درد وغیرثابت بودن ساحه ا زطرف شب افزایش میابد. البته به تعقیب ترمیم کردن مفصل شانه غیرثابت بودن آن تااندازه باقی میماند. غیرثابت بودن ودرد درسه مسیرآشکار میباشد. در مسیرمقابل هرگاه دست مریض به شکل علامه ایست گرفته شود علایم چون درد، هراس وناآرامی نزد مریض مشاهده میگردد. درمسیرعقبی اعراض مرض درحالتی شدت میابد که شخص مصاب دست خودرا به طرف مخالف شانه مصاب دور بدهد ودرمسیرپایین ویا تحتانی زمانی دردشدت پیدامیکند که شخص وزن را از زمین بردارد.
معاینهء بیجا شدگی مفصل شانه
افرادی که مصاب بیجاشدگی مفصل شانه به طرف مقابل شده باشند معمولا دست خودرا به طرف پهلوی خود نگهمیدارند و بادست دیگرآن را محکم میگیرند آنها به حرکت دادن دست مقاومت نشان میدهند. درهنگام معاینه شکل غیر طبیعی مفصل شانه به نسبت بیجاشدن قسمت فوقانی استخوان هیومورس به طرف مقابل آشکار خواهد بود. برعکس در بیجا شدگی به طرف عقب قسمت مقابل مفصل شانه به شکل هموار بوده اما چون قسمت فوقانی استخوان هیومورس به طرف عقب بیجا میشود بناءً طرف عقب مفصل شانه به شکل بیرون برآمدگی معلوم میشود. دراین شکل بیجاشدگی دست وبازو به طرف پهلوی سمت سالم دورخورده که البته مسیرآن به طرف داخل است. در بیجاشدگی به طرف تحتانی دست وبازوی طرف مصاب به طرف مقابل دورخورده نمیتواند تنها شخص مصاب به منظور کاهش دادن درد دست خودرا بالاتراز سرخود گرفته طوری که بازوی طرف مصاب بالای سر استنادداده میشود. در هنگام معاینه داکترمعالج درمورد اینکه آیا استخوان، اوعیهء خون، ویا رشتهء عصبی صدمه دیده ویا خیر ارزیابی نموده بعداً ترمیم دوباره مفصل شانه را که همانا جابجا کردن آن است انجام میدهد. دراشکال مزمن بیجاشدگی یک تعداد ارزیابی های دیگر نیز اجرا میگردد تا نوعیت ووخیم بودن بیجاشدگی را دریافت کنند. البته درد وعدم تناسب وتوازن مفصل شانه نشاندهندهء نوعیت و مسیر بیجاشدگی میباشند. برای دریافت نوعیت بیجاشدگی دست مریض را به شکل علامهء ایست درآورده و هرگاه از این حرکت خودداری کند این نشان دهندهء بیجا شدگی به طرف مقابل است.
تشخیص بیجا شدگی مفصل شانه
به منظور تثبیت بیجاشدگی معاینهء اکسری اجرا میگردد ودرصورت تثبیت آن داکتر معالج مفصل بیجاشده را دوباره در موقعیت اصلی آن جابجا میسازد واکسری بعدی نیزصورت میگیرد که نتیجهء جابجا شدن را آشکار میسازد. هرگاه تعداد زیاد اختلاطات ویا صدمه درنتیجه بیجاشدگی بوجود آمده باشد ویا درصورت صدمه به اوعیهء خون ویا رشتهء عصبی ویا شکستگی استخوان، ارزیابی توسط اجرای معاینات ام آرآی و سی تی سکن انجام میابد.
عواقب بیجاشدگی مفصل شانه
عواقب بیجاشدگی مفصل شانه به طرف مقابل مربوط میشود به شدت ضربه که سبب بیجاشدگی میگردد و همچنان سن وسال شخص مصاب. هرگاه مصابیت در سنین جوانی ااتفاق افتیده باشد امکان مصابیت دوباره بیجاشدگی به فیصدی بالاتر وجوددارد. در اشخاص ورزشکارهرگاه بیجاشدگی مفصل شانه درسنین کمتراز بیست سالگی اتفاق بیافتد بیجاشدگی مفصل شانه به صورت مکرر نود درصد ازواقعات صورت میگیرد. در سنین بالاتراز بیست سالگی چانس مصابیت دوباره از پنجاه تا هفتادوپنج درصد میرسد. بیجاشدگی مفصل شانه به طرف مقابل دراشخاص بالاترازسن چهل سال چانس بیشتر پاره شدگی عضلهءمحافظه کنندهء مفصل شانه را دارااند که درپانزده درصدازواقعات این پارگی صورت میگیرد و با ازدیاد سن چانس پاره شدن این عضله افزایش میابد.
تداوی بیجاشدگی مفصل شانه
جابجا کردن مفصل شانه به زودی بعداز تثبیت واقعه توسط معاینهء اکسری صورت میگیرد. البته اجرای جابجا کردن باید توسط داکتر باتجربه صورت گیرد زیرا امکان پاره شدن عضلات مجاور، غضروف، صدمه دیدن اوعیه ءخون ورشتهء عصبی مربوط وجوددارد. تطبیق ادویهء ضددرد نزداشخاصی که چندین مرتبه به این مشکل مصاب شده اند ویا صدمه محدود باشد ضرورت نمیباشد البته اشخاص با قدرت پایین مقاومت با درد ممکن نیاز به اخذ ادویه ضددرد داشته باشند. دربعضی موارد به منظور کاهش درد درجریان جابجاسازی مفصل شانه ازگاز خنده آوریا نایترس اوکساید استفاده میکنند. درصورت استفاده از ادویهء خواب آور و ضد درد از طریق وریدی داکتر معالج تجربهء کافی درمورد داشته وهمچنان ضروراست تا وسایل وادویه کمکی برای سیستم تنفسی دردسترس قرارداشته باشد.
در ارتباط به طریق جابجا کردن مفصل شانه باید صریحاً خاطرنشان کرد که این عمل باید توسط داکتر ویا شخص باتجربه صورت گیرد. البته درمجموع طریقهء بهتری برای جابجا کردن مفصل شانه وجود ندارد اما انتخاب طریق مشخص مربوط میشودبه وضعیت شخص مصاب، نوعیت بیجاشدگی و بالاخره تصمیم داکترمعالج. دربارهء خطرات جابجاکردن مفصل شانه ازقبیل پاره شدن عضلات محافظوی مفصل شانه، صدمه دیدن اوعیهء خون ورشته های عصب درساحه، شکستن استخوان و خطرات تطبیق ادویهء بیهوش کننده به مریض معلومات داده میشود. بعضی از مصابین به جراح استخوان راجع میگردند مخصوصاً اشخاص مسن بنابر چانس بیشتر صدمات اوعیهء خون ورشته های عصبی و شکستن استخوان و همچنان اطفال کمتراز ده سال که ممکن تخریب استخوان مانع رشدونمو آن استخوان گردد. بعداز جابجا کردن مفصل شانه، بازو وشانهء مصاب برای مدتی درحالت استناد درآورده میشود یعنی ازحرکت دادن ممانعت میگردد. این طریق تاهنوز تثبیت نشده است که آیا میتواند از تکرار دوبارهء بیجاشدگی جلوگیری کند. انجام عمل جراحی به منظورترمیم بیجاشدگی تقریباً در نودوپنج درصد از واقعات صورت میگیرد، البته مداخلهء جراحی به منظور مستحکم کردن مفصل شانه صورت میگیرد. عمل جراحی نیز دارای خطرات که در بالا ذکر گردید میباشد.
جلوگیری از بیجاشدگی مفصل شانه
جلوگیری از بیجا شدگی در مرتبهء اول تقریباً ناممکن است و جلوگیری از دفعات بعدی نکتهء باریکی است که مربوط به شخص مصاب میگردد که از بودن درموقیعت و همچنان عمل که سبب بیجاشدگی گردیده خودداری نماید. باوجود تلاش برای جلوگیری از اتفاق دوباره، تجربه نشان داده که کارنهایت مغلق است. انجام عمل جراحی و فیزیوتراپی در جلوگیری تکرار بیجاشدگی تثبیت نشده اند.
